Tháp bánh ít - Địa điểm phải đến trong cuộc đời

Tháp Bánh Ít là một trong những cụm tháp Chăm nổi tiếng ở Bình Định. Người Pháp gọi đây là Tháp Bạc. Mới đây, cụm tháp Bánh Ít được đưa vào cuốn sách nổi tiếng của một nhóm tác giả người Anh có tựa đề là: “1001 công trình kiến trúc phải đến trong cuộc đời”. Đối với Việt Nam thì đây là công trình duy nhất có mặt trong sách và những nghiên cứu của các tác giả người Anh.

Lịch sử và địa lý

Tháp Bánh Ít thuộc thôn Đại Lộc, xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định cách thành phố Quy Nhơn khoảng 15km về phía Bắc. Tháp được xây dựng trên một quả đồi tương đối nằm cạnh một nhánh của sông Côn đổ ra đầm Thị Nại. Gần đường quốc lộ 1 nên nhiều người có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp thoát tục của cụm tháp nổi tiếng này khi từ xa.

Tháp Bánh Ít nhìn từ xa

Trong “Đại Nam nhất thống chí” có chép khá rõ về cụm tháp Bánh Ít này. Và chỉ rõ tên là tháp là Thị Thiện. Tuy nhiên, người dân vẫn biết và phổ biến với tên Bánh Ít hơn. Cụm tháp Bánh Ít bao gồm 4 tháp. Trong đó tháp chính cao 20m được xây trên đỉnh đồi. Trong đó có một tháp vòm, kiến trúc khác các tháp còn lại rất đặc sắc. Hệ thống tháp Bánh Ít được xây bằng tầng nấc rất công phu và đồ sộ với đồng loạt các tháp, lớn nhỏ khác nhau. Trong đó, họa tiết trang trí khá đa dạng với nhiều dạng hoa văn và chất liệu.

Thời gian xây tháp được các nhà nghiên cứu thống nhất là từ khoảng cuối thế kỷ XI đến đầu thế kỷ XII. Đây là giai đoạn mà Chăm Pa có nhiều thay đổi trong lối kiến trúc đền, tháp và nhiều công trình được xây dựng lớn.

Giá trị văn hóa

Không thể phủ nhận giá trị trường tồn về văn hóa của tòa tháp Chăm độc đáo này của Bình Định. Đây phải chăng là tiêu chí và là giá trị hiện hữu để các nhà nghiên cứu Anh đưa vào cuốn sách của mình?

Đặc biệt là những đường nét thiết kế và bố cục. Hệ thống tượng thần trang trí được đẽo gọt bằng đá với mức độ tỉ mỉ và tinh xảo đến hút hồn người. Như: Ganesa (người đầu voi, thần hạnh phúc và may mắn, con trai của thần Siva và thần nữ Parvanti), hình hamuman (khỉ thần, theo truyền thuyết là con tri thần Gió Vayu, đã giúp hoàng tử Rama đánh thắng quỷ vương Ravana, cứu được công chúa Sita)... Chưa kể đến các hoa văn xoắn chỉ rất đều đặn và công phu. Phần chân tháp cho đến đỉnh tháp đều có những bố cục rõ ràng, đặc trưng theo một mô tip riêng-chung tạo tính liên tục rất hồ hởi.

Những phù điều đều thể hiện bản tính nghệ sỹ của người Chăm xưa. Đều được tạc ở kiểu dáng nhảy múa hút hồn.

Công trình tháp Bánh Ít nói riêng và hệ thống văn hóa Chăm nói chung luôn mang lại sự cuốn hút và bí ẩn đối với nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước. Đặc biệt, những tòa tháp bền vững, kỳ ảo trên những ngọn đồi rải rác ở Bình Định luôn khiến bất kỳ ai cũng phải trầm trồ, thán phục tài năng của người nghệ sỹ xưa.

Video Tháp Bánh Ít - Tuyệt tác tháp cổ Chăm-pa ở Bình Định