Thăm thế giới “điêu tàn” qua Thánh Địa Mỹ Sơn

Thế giới đầu lâu, xương sọ, ngựa hí, voi gầm, thành quách, đền đài đổ nát... là những hình ảnh trong tập thơ “Điêu tàn” của Chế Lan Viên viết cách đây non 80 năm. Nói lên nỗi lòng của những kẻ vong quốc, hồn ma Hời sống vất vưởn dưới chân thành xưa, bên tượng Chiêm nữ...

Tổng quan Thánh địa Mỹ Sơn nhìn từ trên cao (Ảnh Zing.vn)

Thánh địa Mỹ Sơn là nơi tâm linh bậc nhất của các triều đại Chăm Thành. Nơi cúng bái của các vua chúa, quý tộc Chăm. Quốc gia phát triển trên địa vực thuộc miền Trung của Việt Nam thuộc Duy Xuyên - Quảng Nam hiện nay. Nhiều thế kỷ nối tiếp nhau, từ thế kỷ IV cho đến thế kỷ XV nhiều đền đài và tháp được xây dựng tại đây. Thế kỷ XVII còn được tu sửa và xây dựng thêm.

Số tháp còn lại

Đầu thế kỷ XX, Henri Parmentier tổ chức khai quật khảo cổ học tại Mỹ Sơn. Phát hiện 68 tháp còn xót lại và bắt đầu phân chia thành các nhóm mang kiểu dáng và kiến trúc khác nhau. từ những kiểu kiến trúc sơ khai khởi đầu cho tới những kiểu Mỹ Sơn E1 (thế kỷ 8, Mỹ Sơn), kiểu Hòa Lai (cuối thế kỷ 8 - đầu thế kỷ 9), kiểu Đồng Dương (cuối thế kỷ 9 - đầu thế kỷ 10), kiểu Mỹ Sơn A1 (thế kỷ 10), kiểu chuyển tiếp Mỹ Sơn A1-Bình Định (đầu thế kỷ 11 - giữa thế kỷ 12) và kiểu Bình Định (cuối thế kỷ 11 - đầu thế kỷ 14). Các nhà nghiên cứu nghệ thuật phân chia những di tích tháp Chăm ở Việt Nam thành 7 dạng khác nhau.

Trải qua biến cố, chiến tranh nhiều công trình kiến trúc cổ bị hư hỏng.

Di tích Mỹ Sơn được phát hiện bởi một toán lính Pháp vào năm 1885

Tại Mỹ Sơn, trước đây có một đền bằng đá. Trên bia tại đây còn lưu lại lần cuối cùng đền được tu sửa là vào năm 1234. Theo đánh giá của các nhà chuyên môn dựa theo móng của đền còn lại thì đền cao khoảng 30m, mệnh danh là ngôi đền cao nhất tại thánh địa Mỹ Sơn. Nhưng rất tiếc đã bị sập trong thời kỳ chiến tranh.

Giá trị trường tồn

Thánh địa Mỹ Sơn là nơi tâm linh nhất của vương quốc Chămpa, chứa đựng những giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc, nghệ thuật trường tồn. Người Chăm đã xây dựng những khu đền tháp đến giờ còn chưa có lời giải thích thỏa đáng. Họ đã gửi hồn mình vào đất đá để xây cất nên những kiến trúc vượt thời gian. Trải qua bao biến động của lịch sử, chiến tích giờ đã điêu tàn nhưng đền đài vẫn còn hiên ngang sừng sững trước những thác thức. Chính điều này đã làm nên một Mỹ Sơn tráng lệ đậm chất nghệ thuật và thấm đậm tính tâm linh siêu tưởng.

“Bên cửa Tháp ngóng trông người Chiêm Nữ

Ta vẩn vơ nhìn không khí bâng khuâng

Vài ngôi sao lẻ loi hồi hộp thở

Một đôi cành tơ liễu nhúng trong trăng! “

(Chế Lan Viên - trích tập “Điêu tàn”)